Sufi ve Afrika müziklerinin müthiş uyumu: Gnawa müziği

Gnawa için 15. ve 16. yüzyılda köle tüccarları tarafından, Sahra altı Afrika'dan şeker kamışı tarlalarında çalıştırılmak üzere Fas’a getirilen halkın adı diyebiliriz. Kölelik kaldırıldıktan sonra İslamiyeti kabul edip Fas ve Sahel bölgesinde yerleşen Gnawalılar burada kendi topluluklarını ve kentlerini kurdular. Bu süreçte İslam'ın mistik dalı olan Sufizm ile sıkı bir şekilde ilişki geliştirdiler. Bir taraftan Sufizm, bir taraftan geçmişten gelen pagan Afrika ritüelleri Gnawa halkının inanç düzlemini oldukça özgün ve mistik bir yere götürdü. Gnawa müziğinin şekillenmesinin başat unsuru tam da bu özgünlük aslında. Sufi ritüel müziğinin birlikte söyleme geleneği ve Afrika müziğinin ritm ağırlıklı soundunun müthiş uyumu...Gnawa müziğinde üç temel enstrüman var: İlki, o kültüre özgü üç telli bas bir enstrüman olan ‘’gambri’’, diğeri parmak zili olarak adlandırabileceğimiz “krakeb” ve sonuncusu “bata” adında bir davul. 

Gnawa müziğinden bahsederken, bu müziğin küresel soundlarla ve farklı janralarla buluşmasına yönelik en yaratıcı ve ilgi çekici adımları atan isim Majid Bekkas’a değinmeden geçemeyeceğiz. Gnawa kökenli Bekkas, müziğini Blues ve jazz’la harmanlayarak, Peter Brotzmann, Archie Shepp, Flavio Boltro, Louis Sclavis, Joachim Kühn ve Ramon Lopez gibi caz müzisyenleriyle çalıştı, çalışmaya da devam ediyor. Majid Bekkas Magic Spirit Quartet adlı grubuyla da bu yaratıcılığını bir adım ileri götürerek Kuzey Afrika ve İskandinavya arasında adeta sesten bir köprü kuruyor ve 21. yüzyılın kültürlerarası caz ruhuna dair ilham verici işler ortaya koyuyor. 

Programın son bölümüzde Gnawa müziğine elektronik altyapılar ile yeni soluk getiren, farklı soundlar yaratmayı başarmış yeni dönem gruplara kulak veriyoruz. Ritüellerde trans hale geçmenin tetikleyici unsuru olan geleneksel Gnawa müziğinin derinlikli melodilerini koruyarak eklektik ilerleyen Taxi Kebap ve The Atlas Colelctive’e kulak veriyoruz. Bu programda benden bu kadar. Gnawa müziği size eşlik etmeye devam edecek. Bir sonraki Afrikon progmında görüşmek üzere.